Lai Châu: Thiết thực với mô hình xét nghiệm HIV online

Là một tỉnh có địa hình chia cắt, giao thông đi lại chưa thuận lợi tới các bản vùng cao, vùng biên giới, nhất là mùa mưa. Ngành y tế đã xác định trong thời đại công nghệ 4.0, việc áp dụng một số dịch vụ công nghệ trong khám, xét, điều trị, phòng bệnh tại những nơi vùng sâu, vùng xa là cần thiết, giúp người dân tiếp cận được việc phát hiện bệnh và phòng được một số bệnh cho bản thân và cộng đồng. Đây được coi là việc làm thiết thực, hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Do đó “mô hình xét nghiệm HIV online” đã ra đời và trong 3 năm qua mô hình này đã thực hiện được một phần nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đã đề ra tại Chương trình hành động số 13-CTr/TU, ngày 04/10/2021 của Tỉnh ủy về thực hiện Chỉ thị số 07-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam trước năm 2030.

Trước đây, người muốn xét nghiệm HIV phải trực tiếp đến cơ sở y tế để xét nghiệm, làm các thủ tục giấy tờ hành chính nhưng từ tháng 4/2022 đến nay, được sự hỗ trợ của Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã cử cán bộ đi tham dự lớp tập huấn xét nghiệm HIV cho các nhóm có nguy cơ cao thông qua hệ thống online, hoạt động được triển khai kịp thời, đảm bảo đúng theo yêu cầu của dự án. Theo đó, người muốn test HIV sẽ tự truy cập và đăng ký nhận test về tự xét nghiệm HIV hoặc thực hiện xét nghiệm với  sự hỗ trợ của đồng đẳng viên, tiếp cận viên qua fanpage Tự xét nghiệm HIV Lai Châu. Mô hình cấp phát sinh phẩm tự xét nghiệm HIV qua fanpage được triển khai trên địa bàn tỉnh giúp đa dạng hóa loại hình dịch vụ xét nghiệm HIV và tăng khả năng tiếp cận tới những khách hàng chưa bao giờ xét nghiệm HIV. Với quy trình cung cấp test có tính bảo mật và thời gian nhận kết quả nhanh chóng, thuận tiện, cùng với các thao tác đơn giản, có video clip hướng dẫn, khách hàng tự xét nghiệm, tự đọc và báo cáo kết quả.

Mô hình cung cấp kit tets tự xét nghiệm HIV online đã được triển khai ở nhiều nơi trong cả nước, đồng thời đã chứng minh tính khả thi, hiệu quả trong việc phát hiện sớm người nhiễm HIV để đưa vào quản lý, điều trị. Hiện nay số người nhiễm HIV đang quản lý là 1.523 người, trong đó: 1.336 người có mặt trên địa bàn và được theo dõi quản lý, 187 người không thường xuyên có mặt trên địa bàn. Số người nhiễm HIV/AIDS hiện đang điều trị ARV là 1.205 người, trong đó có 25 trẻ em. Có 8 cơ sở điều trị Methadone và 31 điểm cấp phát thuốc Methadone. Số người nghiện đang được điều trị là 2.074 người. Phát hiện 1 ca nhiễm mới trong tháng. Triển khai “mô hình xét nghiệm HIV online” đã và đang thực hiện Chỉ thị số 07-CT/TW của Ban Bí thư, góp phần không nhỏ trong việc tăng độ bao phủ xét nghiệm HIV và phát hiện người nhiễm HIV có hành vi nguy cơ lây nhiễm cao trong cộng đồng.

Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh bằng nhiều hình thức nhằm tuyên truyền cho người dân được biết về Fanpage Tự xét nghiệm HIV Lai Châu. Số điện thoại hotline đăng trên trang Web đã được lập và phân công nhân viên y tế thường trực để kịp thời hỗ trợ, giải đáp thắc mắc của khách hàng khi muốn tìm hiểu dịch vụ về phòng, chống HIV/AIDS”. Công tác phòng, chống HV/AIDS chủ yếu thực hiện bằng hình thức truyền thông trực tiếp nhằm thay đổi hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cho các đối tượng trong nhóm có nguy cơ lây nhiễm cao; lồng ghép trong công tác truyền thông tại cộng đồng dân cư; cấp phát bơm kim tiêm sạch và thu gom bơm kim tiêm bẩn của nhóm đối tượng nghiện chích ma tuý. Chăm sóc điều trị và tiếp cận thuốc ARV cho bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS, thực hiện an toàn truyền máu trong điều trị tại bệnh viện. Điều trị thay thế nghiện các dạng thuốc phiện bằng Methadone. Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh còn phối hợp với các trung tâm Y tế huyện, thành phố chỉ đạo các trạm y tế xã, thị trấn, phường  có các đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV tham gia thực hiện xét nghiệm HIV tại nhà.

 Trường hợp khách hàng N.V.H tại huyện Nậm Nhùn đi làm ăn tại tỉnh Bình Dương. Anh về thăm gia đình 2 tuần trong thời này được bạn tình của mình thông báo là đã bị nhiễm HIV. Anh rất lo sợ, tuy nhiên thông qua bạn tình anh biết đến trang tuxetnghiem.vn. Anh vào trang đánh giá nguy cơ và đặt test. Qua đây anh cũng chia sẻ về hành vi nguy cơ của mình và được cán bộ y tế tư vấn về sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, các đường lây nhiễm HIV... Sau khi tự làm xét nghiệm kết quả không phản ứng, 3 tháng sau làm lại xét nghiệm anh không bị nhiễm HIV. Anh chia sẻ: “Thông qua trang Web giúp em hiểu nhiều hơn về HIV, các dịch vụ sẵn có tại tỉnh, chi phí về sử dụng dịch vụ... bản thân em cảm thấy yên tâm hơn rất nhiều”. 

Trường hợp một khách hàng T.Q.M là học sinh lớp 12 tại huyện Than Uyên trong quá trình dùng facebook và biết đến trang Tự xét nghiệm HIV Lai Châu, em đã truy cập và tự đặt test xét nghiệm. Sau khi nhận test và tự làm xét nghệm kết quả có phản ứng em đã rất hoang mang nhưng vẫn chủ động liên hệ lại với cán bộ y tế, mạnh dạn chia sẻ thật về hành vi nguy cơ của mình, trước đó em có quan hệ tình dục với 1 người bạn sống tại địa phương và người bạn tình có nguy cơ nhiễm HIV. Được cán bộ y tế tư vấn, em và bạn tình đã đến làm xét nghiệm khẳng định tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, tại đây kết quả khẳng định dương tính... 

Trong gần 3 năm triển khai hoạt động, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã sử dụng kênh quảng bá chính thống qua mạng xã hội là “Facebook”. Ngoài ra, Trung tâm còn sử dụng các kênh, trang thông tin điện tử của hệ thống ngành Y tế và các cơ quan đơn vị truyền thông khác (Zalo, Tiktok....) như một kênh chính thống để cung cấp tin tức, kiến thức và tài liệu phục cụ cho hoạt động tự xét nghiệm HIV tại nhà trên địa bàn toàn tỉnh. Hoạt động “Tự xét nghiệm HIV tại nhà” đã đạt được kết quả với số người truy cập vào facebook 93. 614 lượt xem, tổng số khách hàng đặt test xét nghiệm Oralquick qua hệ thống trang Web “Tuxetnghiem.vn” là 336 test. Số khách hàng giao dịch thành công và nhận test tự xét nghiệm là 336 lượt, số lượt đánh giá nguy cơ và khảo sát 463 lượt. Kết quả xét nghiệm được gửi lên hệ thống là 336 lượt, trong đó có 28 ca có phản ứng. Công tác kiểm soát trên hệ thống phần mềm xét nghiệm Online được thực hiện tốt, không để tình trạng nhỡ dịch vụ cung cấp đến khách hàng.

Bên cạnh những ưu điểm tiện lợi, có tính bảo mật cá nhân, hoàn toàn miễn phí thì “mô hình” vẫn còn một số khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Vẫn có khách hàng có nguy cơ nhiễm HIV không biết cách đăng ký tham gia trên web do việc tiếp cận công nghệ còn hạn chế; một số khách hàng còn ngại, không quan tâm đến chia sẻ kết quả tự xét nghiệm hoặc có những khách hàng đăng ký nhưng cung cấp thông tin về số điện thoại không chính xác, gây khó khăn cho cán bộ, nhân viên y tế trong quá trình tiếp cận để có thể hỗ trợ kết nối với dịch vụ sau xét nghiệm. Số ca cho kết quả có phản ứng, nhân viên y tế mới chỉ tư vấn và hỗ trợ kết nối được 40% người với các dịch vụ HIV như xét nghiệm khẳng định, điều trị ARV hoặc PrEP tùy theo kết quả; số còn lại 60% do cung cấp sai thông tin, không đúng số điện thoại dẫn tới không thể tư vấn, hỗ trợ được.

Để thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 07-CT/TW của Ban Bí thư và Chương trình hành động số 13-CTr/TU, ngày 04/10/2021 của Tỉnh ủy về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam trước năm 2030, cấp ủy, chính quyền địa phương cần phối hợp đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền phối hợp bằng nhiều hình thức để người dân hiều về “mô hình tự xét nghiệm HIV tại nhà” được sử dụng nhiều hơn. Đặc biệt nhấn mạnh về tính bảo mật thông tin của hệ thống xét nghiệm HIV online để người dân tuyệt đối yên tâm và tin tưởng; khai báo thông tin cá nhân một cách chính xác nhất; tạo điều điều kiện thuận lợi cho quá trình tiếp cận, hỗ trợ kết nối với dịch vụ sau xét nghiệm.