Giáo dục Lai Châu cần nỗ lực vượt qua các rào cản để đổi mới

Thực hiện đường lối của Đảng, những năm qua sự nghiệp giáo dục và đào tạo Lai Châu có bước tiến mới, nhưng để phát huy được vai trò của giáo dục cho quá trình phát triển chúng ta phải đẩy nhanh quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI.



Nếu nói về thành tựu, chúng ta khẳng định rằng trong từng giai đoạn cách mạng, đặc biệt là sau khi chia và điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, Đảng bộ, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở luôn quan tâm chăm lo cho sự nghiệp GD-ĐT của tỉnh; ngành giáo dục tỉnh đã có nhiều cố gắng đổi mới trong chỉ đạo, quản lý và tổ chức thực hiện nhiệm vụ, cùng với sự tận tụy của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục... Tạo nên bước phát triển khá toàn diện, đạt kết quả tích cực trên nhiều phương diện. Sự nghiệp giáo dục từng bước thực hiện được nhiệm vụ nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ công cuộc xây dựng, phát triển của tỉnh.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể để phát triển sự nghiệp giáo dục theo yêu cầu của Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo thì ngoài các yếu tố cản trở là những hạn chế, yếu kém chung; giáo dục Lai Châu còn có các yếu tố đặc trưng vùng miền cũng như điều kiện phát triển.

Trước hết, nói về các yếu tố cản trở chung mà Nghị quyết của Trung ương đã chỉ rõ như: Chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp; giáo dục còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc. Các nguyên lý giáo dục chưa được quán triệt và thực hiện tốt. Chưa hiểu và thực hiện đúng mục tiêu giáo dục toàn diện. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất; còn nặng bệnh thành tích. Còn nhiều yếu kém trong quản lý giáo dục và đào tạo. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; thiếu động lực tự học và đổi mới; chưa bắt kịp yêu cầu của đổi mới giáo dục. Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả. Chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục và đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn…

Bên cạnh đó là những yếu tố cản trở riêng ở Lai Châu như: Là tỉnh miền núi, biên giới, địa bàn rộng, khí hậu khắc nghiệt. Nền kinh tế xuất phát điểm thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao. Với 20 dân tộc anh em cùng sinh sống, đa dạng về văn hóa, trình độ dân trí chưa đồng đều. Cơ sở vật chất chưa đáp ứng được nhu cầu; tỷ lệ trường, lớp kiên cố hóa thấp, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Hiện nay, toàn tỉnh có 1.058/6.434 phòng học tạm và 207 phòng học nhờ, tập trung ở bậc mầm non và tiểu học.
 
Từ những điều kiện đó, dẫn tới nhận thức trách nhiệm của một số cấp ủy, chính quyền, cán bộ và người dân về công tác giáo dục chưa đầy đủ. Cùng với đời sống vật chất và tinh thần của một bộ phận cán bộ và Nhân dân còn nhiều khó khăn, nguồn lực và khả năng đầu tư cho giáo dục của gia đình rất hạn chế; một số phong tục tập quán lạc hậu của đồng bào vẫn tồn tại; địa hình chia cắt, khí hậu khắc nghiệt... là những rào cản ảnh hưởng tới việc huy động học sinh ra lớp, duy trì sỹ số chuyên cần và nâng cao chất lượng giáo dục. Tổng kết năm học 2013 - 2014, toàn tỉnh có 1.279 học sinh bỏ học, số học sinh có mặt đầu năm học 2014 - 2015 chỉ đạt 98,2% kế hoạch.

Trong điều kiện nền kinh tế của tỉnh vẫn trong tình trạng kém phát triển, cùng một lúc phải giải quyết nhiều vấn đề về kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh… Vì vậy, nguồn lực đầu tư cho giáo dục chưa thể đáp ứng được yêu cầu sự nghiệp giáo dục, với tốc độ phát triển về quy mô trường, lớp và học sinh; trong khi điều kiện của xã hội để có thể chia sẻ với tỉnh phát triển giáo dục rất hạn chế.

Mặt khác, về chủ quan chúng ta vẫn chưa nhận thức sâu sắc và chậm đổi mới tư duy phát triển giáo dục trong điều kiện phát triển mới của đất nước và của tỉnh; xử lý các vấn đề của giáo dục trong thực tiễn lúng túng, bị động do tư tưởng và thói quen bao cấp trong giáo dục còn nặng nề. Tổ chức sơ kết, tổng kết, đánh giá các chính sách về giáo dục nặng về nghi lễ, hình thức và thành tích, thiếu thực chất nên không hiệu quả. Chưa nhận thức đầy đủ về vai trò quyết định chất lượng giáo dục của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Bệnh hình thức, sính bằng cấp và những tiêu cực xã hội đã để lại nhiều hậu quả khó khắc phục trong giáo dục.

Hơn nữa, yếu kém trong công tác quản lý, chỉ đạo của ngành giáo dục là nguyên nhân của nhiều yếu kém khác nhưng lại chậm được phát hiện, khắc phục. Quản lý, chỉ đạo còn nặng về điều hành sự vụ, hành chính, mệnh lệnh; chưa chủ động tham mưu các chính sách, giải pháp bảo đảm điều kiện phát triển giáo dục; chưa coi trọng đúng mức hiệu quả quản lý và hiệu quả đầu tư cho giáo dục cũng như công tác quản lý chất lượng, thanh tra, kiểm tra, giám sát; chưa kịp thời tổng kết, nhân rộng các điển hình tiên tiến, chưa tạo được động lực đổi mới từ trong ngành.

Chưa có cơ chế sàng lọc, đưa những nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục không đạt chuẩn về chuyên môn nghiệp vụ và phẩm chất, đạo đức ra khỏi ngành giáo dục. Chế độ chính sách đối với nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa thỏa đáng, thiếu công bằng, nhất là đối với các nhà giáo tâm huyết thực hiện nhiệm vụ lâu năm ở vùng sâu, vùng xa…
 
Những rào cản đó chỉ có thể được giải quyết khi chúng ta quán triệt sâu sắc nội dung Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; xây dựng chương trình, kế hoạch hành động bám sát chỉ đạo của trung ương và nhận thức đúng thực trạng tình hình công tác giáo dục, đào tạo của tỉnh. Tập trung sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền nhằm làm thay đổi nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội về giáo dục; đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của chương trình giáo dục nhằm chuyển từ mục tiêu trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học; xây dựng hệ thống đánh giá kết quả giáo dục một cách khoa học, hiệu quả, phù hợp địa phương, góp phần tạo ra một nền giáo dục thực chất, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh; xây dựng hệ thống giáo dục mở đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân và tăng hiệu quả giáo dục; đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, coi trọng quản lý chất lượng; xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, gương mẫu về trách nhiệm nghề nghiệp, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ; nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển giáo dục; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học giáo dục và khoa học quản lí để giải quyết tốt những vấn đề lý luận và thực tiễn trong quá trình đổi mới giáo dục; chủ động hợp tác về giáo dục, tranh thủ các nguồn lực, vận dụng có chọn lọc và sáng tạo kinh nghiệm và các mô hình giáo dục tiên tiến. Đặc biệt, với Lai Châu để thực hiện đồng bộ các giải pháp thì nhiệm vụ hàng đầu để bảo đảm cho sự đổi mới giáo dục và đào tạo một cách bền vững là nhanh chóng cải thiện và nâng cao đời sống, vật chất của Nhân dân các dân tộc trong tỉnh.

Nỗ lực để đạt được thành tích, hoàn thành mục tiêu đề ra là điều rất cần thiết; nhưng đời sống xã hội vẫn liên tục vận động và phát triển đòi hỏi sự nghiệp giáo dục đào tạo cũng phải vận động và phát triển để đáp ứng yêu cầu. Trên con đường đổi mới đó, quan trọng là chúng ta nhìn thấy những rào cản để tìm cách vượt qua và tìm tới đích. Thiết nghĩ, nếu chúng ta thực hiện được một cách đồng bộ, hệ thống và khoa học tất cả các giải pháp thì không những chúng ta từng bước vượt qua được các rào cản, trở ngại mà còn đưa nền giáo dục tỉnh nhà thật sự đổi mới căn bản, toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa./.