Thực hiện cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công ở Lai Châu

Sau hơn 12 năm chia tách, thành lập, công tác tài chính - ngân sách nhà nước và quản lý nợ công của tỉnh đã có những đóng góp quan trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo, thực hiện các chính sách an sinh xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh. Thu nhập bình quân đầu người đến nay đã đạt 23 triệu đồng, tăng 2,3 lần so với năm 2010; tốc độ thu ngân sách địa bàn bình quân trong vòng 12 năm đạt 36%/năm, tỷ trọng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn so với GRDP tăng từ 4% năm 2004 lên trên 15% năm 2016; cải thiện đáng kể cơ cấu chi ngân sách theo hướng giảm dần chi thường xuyên, tăng dần tỷ trọng chi đầu tư phát triển và chi sự nghiệp kinh tế; quản lý, kiểm soát chặt chẽ vốn đầu tư, nhất là nợ công.


Song nhìn tổng thể, cơ cấu chi ngân sách của tỉnh chưa hợp lý, nợ vay và ứng trước dự toán vốn đầu tư còn khá lớn, khó khăn cho cân đối và phân bổ vốn đầu tư hằng năm; sử dụng ngân sách và vốn đầu tư công ở một số dự án còn kéo dài dẫn đến tăng chi phí, ảnh hưởng hiệu quả vốn đầu tư. Nguyên nhân có thể kể đến do những điều kiện khó khăn khách quan, vốn có của tỉnh; nhưng chủ quan mang lại thấy rõ nhất là cơ chế, chính sách, môi trường đầu tư kinh doanh, khả năng tiếp cận đất đai, tài nguyên, khoáng sản,... còn nhiều bất cập; hệ thống quản lý phí, thuế còn chưa được công khai đầy đủ, chưa đảm bảo công bằng, dân chủ với các đối tượng nộp thuế; chính sách giá đối với nhiều loại hàng hóa, dịch vụ công thiết yếu chưa theo cơ chế thị trường,... Ý thức chấp hành kỷ luật, kỷ cương tài chính qur một số đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước chưa nghiêm; còn bị động, trông chờ, ỷ lại sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước dẫn đến thiếu động lực chủ động, tích cực, sáng tạo để khai thác các nguồn lực khác. Những hạn chế trong các lĩnh vực sự nghiệp công lập chậm được khắc phục, nhất là bộ máy biên chế cồng kềnh, chưa gắn với chức năng, nhiệm vụ và vị trí việc làm; công tác xã hội hóa, thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính chậm. Quản lý ngân sách nhà nước, quản lý đầu tư công, nợ công, thanh tra, kiểm tra có mặt hạn chế, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ.

Quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 07-NQ/TW, ngày 18-11-2016 của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công để đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã có Chương trình hành động với mục tiêu bảo đảm cân đối, bền vững; tăng cường huy động, quản lý, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính, đặc biệt nguồn vốn đầu tư ngân sách nhà nước thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội mà trọng tâm là đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông, thủy lợi, tái cấu trúc sản xuất nông, lâm nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới; nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, phát huy có hiệu quả tiềm năng, lợi thế du lịch, bảo đảm an sinh xã hội, tăng cường phúc lợi xã hội, xử lý các vấn đề cấp bách về thiên tai, dịch bệnh, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm quốc phòng, an ninh; mở rộng, nâng cao hoạt động đối ngoại góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu Nghị quyết Đại hội XIII Đảng bộ tỉnh.

Phấn đấu tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước từ nay đến 2020 bình quân khoảng 14-15% GRDP, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tăng trên 2,5 lần giai đoạn 2011-2015, tỷ trọng thu nội địa chiếm 90%, thu xuất nhập khẩu chiếm khoảng 10%. Tỷ lệ chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020 bình quân chiếm trên 50% GRDP. Trong tổng chi ngân sách địa phương, tỷ trọng chi đầu tư phát triển khoảng 30-35%, ưu tiên chi trả nợi; chi thường xuyên khoảng 60-65%. Bảo đảm cân đối ngân sách tích cực, kiểm soát chặt chẽ bội chi ngân sách địa phương được hưởng theo quy định.

Để đạt được các mục tiêu trên, Đảng bộ tỉnh đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp như: Đẩy mạnh việc hoàn thiện các cơ chế, chính sách về tài chính, tạo môi trường thuận lợi để th hút các nguồn lực trong xã hội cho đầu tư phát triển, kịp thời tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế, chính sách tài chính để hướng các nguồn lực xã hội vào các ngành, các lĩnh vực, các vùng có lợi thế so sánh, có khả năng tăng giá trị gia tăng. Hoàn thiện các chính sách ưu đãi, hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chú trọng hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực nông, lâm nghiệp, nhất là phát triển chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, sản xuất, chế biến hoặc các doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa. 
Thường xuyên quan tâm tuyên truyền, giáo dục sâu rộng cho đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức, Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp chấp hành nghĩa vụ nộp thuế, pháp luật về ngân sách nhà nước, quản lý nợ công, thực hành tiết kiệm và phòng, chống tham nhũng, lãng phí nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động, sự chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động của hệ thống chính trị, nhất là trách nhiệm người đứng đầu và xử lý nghiêm người vi phạm.

Động viên hợp lý các nguồn thu từ thuế, phí và lệ phí gắn với cơ cấu lại thu ngân sách nhà nước và cải cách thủ tuc hành chính trong quản lý thu thuế đồng bộ, có cơ cấu bền vững. Mở rộng hình thức kê khai nộp thuế, áp dụng mức thuế suất hợp lý, phù hợp với quy mô kinh doanh và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, đảm bảo công bằng, bình đẳng về thuế giữa các đối tượng nộp thuế, tạo động lực khuyến khích sản xuất và nâng cao khả năng cạnh tranh, thúc đẩy đầu tư, xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ. Đồng thời mở rộng khai thác các nguồn thu từ đất đai và tài nguyên nước, đầu tư các công trình thủy điện đảm bảo hài hòa lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội, bảo vệ môi trường; coi đây là nguồn lực quan trọng cho đầu tư phát triển của tỉnh.

Nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính gắn với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và tái cơ cấu nền tài chính quốc gia. Từng bước cơ cấu lại chi ngân sách nhà nước theo hướng tăng hợp lý tỷ trọng chi đầu tư, giảm dần tỷ trọng chi thường xuyên gắn với đổi mới mạnh mẽ khu vực sự nghiệp công lập theo cơ chế tự chủ và tinh giản bộ máy, biên chế, thực hiện cải cách tiền lương. Đẩy mạnh thực hiện khoán chi theo tiêu chuẩn, định mức chi. Nâng cao hiệu quả chi ngân sách, từng bước triển khai quản lý chi ngân sách theo kết quả thực hiện nhiệm vụ gắn với thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Kiểm soát chặt chẽ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay, bảo đảm trả nợ đầy đủ, đúng hạn; kiên quyết không sử dụng vốn vay cho các dự án đầu tư có hiệu quả kinh tế - xã hội thấp.

Thực hiện việc đẩy mạnh cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả đầu tư công, tâp trung vốn ngân sách nhà nước ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng quan trọng phục vụ đời sống nhân dân, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, trong đó phát triển hệ thống giao thông là nhiệm vụ đột phá có tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đẩy nhanh cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước ở các doanh nghiệp nhà nước không cần nắm giữ để sử dụng cho đầu tư phát triển và giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội cấp bách. Tăng cường đổi mới khu vực sự nghiệp công lập, tạo bước đột phá về chất lượng, hiệu quả; từng bước tính đúng, tính đủ chi phí vào giá dịch vụ công và có chính sách hỗ trợ phù hợp cho đối tượng chính sách, người nghèo, người yếu thế trong xã hội.

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách nhà nước và nợ công; thực hiện có hiệu quả việc phân cấp, phân quyền cho các huyện, thành phố; ngăn chặn và xử lý nghiêm tình trạng trốn thuế, thất thu và nợ thuế. Từng bước ứng dụng phương pháp xây dựng dự toán thu ngân sách trên cơ sở dữ liệu quản lý thuế và dự toán chi ngân sách theo mục tiêu, nhiệm vụ, định mức kinh tế, kỹ thuật, đơn giá dịch vụ và cam kết chi. Thực hiện thu chi trong phạm vi dự toán; vay nợ, giải ngân trong phạm vi kế hoạch và hạn mức được cấp thẩm quyền quyết định; hạn chế tối đa việc ứng trước dự toán, chuyển nguồn sang năm sau. Tăng cường kiểm soát chi ngân sách theo hướng phù hợp với khả năng thu và trả nợ, thống nhất quy trình, tập trung đầu mối và hoàn thiện cơ chế quản lý, kiểm soát cam kết chi. Chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, thực hiện công khai, minh bạch, đề cao trách nhiệm giải trình về ngân sách nhà nước và nợ công. 
Khẩn trương rà soát, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy biên chế của các sở, ban, ngành, đoàn thể và cấp huyên, cấp xã theo hướng tinh gọn, nhất là các đơn vị sự nghiệp thuộc lĩnh vực giáo dục, y tế..., gắn trách nhiệm quyết định chi ngân sách trong thực hiện nhiệm vụ. Đổi mới mạnh mẽ công tác quản lý cán bộ, công chức, xây dựng chế độ công vụ rõ ràng, minh bạch, thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tài chính; nâng cao năng lực dự báo và xây dựng kế hoạch tài chính, ngân sách nhà nước và nợ công.

Cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công để đảm bảo nền tài chính được an toàn, bền vững là nhiệm vụ quan trọng trong quá trình phát triển toàn diện, nhanh và bền vững của tỉnh, đòi hỏi các cấp ủy đảng, chính quyền phải lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, thực hiện nghiêm túc chủ trương của Đảng; xác định cụ thể nội dung theo chức năng, nhiệm vụ và tình hình thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị dựa trên nguyên tắc triệt để tiết kiệm chi, chống lãng phí, tổ chức sắp xếp lại bộ máy, biên chế theo hướng tinh gọn, tập trung; đẩy mạnh cải cách khu vực sự nghiệp công lập, thúc đẩy xã hội hóa, thu hút mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư ngoài nhà nước cho phát triển; rà soát, sửa đổi, hoàn thiện các quy định về quản lý thu, chi ngân sách nhà nước, tài sản công, khu vực hành chính, sự nghiệp công lập, quản lý giá, tài chính, đầu tư; chú trọng kiểm tra, giám sát; đề cao trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị trong việc triển khai thực hiện./.